Khảm nạm sơn kim chính là sơn và dát vàng lên trên bề mặt đồ vật, sau đó sử dụng các kỹ thuật công nghệ khảm nạm khác nhau. Khảm nạm sơn kim thuộc tám loại cổ vật tuyệt vời nhất thuộc về nước Yên Thời Chu, bao gồm: Hoa khảm, khảm nạm sơn kim, đồ men cảnh thái lam, ngọc bội, chạm khắc ngà voi, sơn khắc, thảm hoàng cung, và thêu thủ công
Tám tuyệt kỹ nghệ thuật thủ công này đã hấp thu hết thảy tinh hoa của nghề thủ công dân gian; đến thời Thanh triều đã lên đến đỉnh cao, cũng dần dần hình thành một trường phái nghệ thuật đặc sắc trong cung đình gọi là “Kinh tác”. Hết thảy đều thiện mỹ, chỉ có thể chiêm ngưỡng, không thể nói lên lời.
Khảm nạm sơn kim
“Khảm nạm sơn kim” là loại hình nghệ thuật thủ công đưa các nguyên vật liệu khác nhau gắn lên bề mặt của một đồ vật bằng gỗ để trang trí cho đồ vật đó . Vật liệu có thể là “kim” là những miếng vàng, bản vàng, lá vàng hay những mảnh vụn của vàng. “Sơn” là chỉ nước sơn thiên nhiên truyền thống. Còn khảm nạm chính là chỉ việc đem các loại ngọc thạch, xương thú, sừng trâu v.v. điêu khắc thành các sự vật, chim hoa, hoa văn, rồi khảm trên bề mặt gỗ đã sơn.
Định nghĩa khảm nạm sơn kim này được đề xướng bởi người truyền thừa tên Bách Đức Nguyên. Đơn giản mà nói, khảm nạm sơn kim chính là sơn và dát vàng lên trên bề mặt đồ vật, sau đó sử dụng các kỹ thuật công nghệ khảm nạm khác nhau. Từ đó thấy rằng, các đồ vật được áp dụng công nghệ này không bị bó hẹp, sẽ có nhiều kiểu dáng với tính thẩm mỹ nổi bật.
Có thể coi đây là một loại hình sơn mài truyền thống Trung Hoa, “khảm nạm sơn kim”, nếu tính từ thời kỳ sơ khai nhất, có thể đã có đến hơn 8.000 năm lịch sử. Nghệ thuật này cụ thể dựa trên bốn kỹ thuật chính, bao gồm: vẽ hoa văn màu, điêu khắc và lấp đầy, khắc khôi, và khảm nạm. Chúng ta sẽ lần lượt đi qua từng kỹ thuật.
Vẽ hoa văn màu
Đúng như tên gọi, đây chính là lấy các loại sơn mài khác nhau và bột phấn vàng hay bạc làm chất màu, tiến hành vẽ trên nền sơn mài. Lược bớt đi những màu sắc sơn khác nhau và bột phấn vàng, tuy cũng gọi là khảm nạm sơn kim, trên thực tế dùng chủ yếu nhất chỉ có vàng. Vàng cũng được chia thành các loại, như: nhũ vàng, thêu hoa văn bằng kim tuyến v.v. Dùng sơn vàng vẽ tỉ mỉ theo những đường viền, tổ hợp trên bề mặt của vật. Sau khi vẽ xong có thể áp dụng sơn mài màu đen để mô tả chi tiết hơn và làm rõ hình ảnh vừa vẽ. Cách làm này khiến cho đồ vật tỏa một khí phách hoàng gia, trông vô cùng tự nhiên.
Điêu khắc và lấp đầy
Thực ra điêu khắc và lấp đầy cũng có thể xem như “thêm hoa” trên hoa văn đã được khảm. Kỹ thuật này sử dụng một con dao để khắc vòng quanh thành đường rãnh trên hình phác thảo của bức tranh, sau đó được lấp bằng những bột phấn vàng, gọi là “thương kim”. Điêu khắc và lấp đầy trong khảm nạm sơn kim không giống với kỹ thuật hoa văn màu bên trên, các hình dạng hoa văn được điêu khắc khi quan sát sẽ thấy những đường nét sống động hơn. Kỹ thuật điêu khắc này rất tinh tế, thậm chí có thể chính xác đến từng kết cấu của lá cây, chim muông hay thú vật, dường như nó có thể khắc các chi gân mạch của vạn vật, cho nên loại điêu khắc này còn được gọi là “xẻ gân”.
Khắc khôi
Khắc khôi là một biến thể của điêu khắc và lấp đầy. Cũng là khắc, nhưng điêu khắc và lấp đầy chỉ khắc đến tầng lớp sơn, khắc khôi là khắc ở tầng sâu nhất có thể của đồ vật. Điêu khắc và lấp đầy chỉ khắc các đường tuyến, khắc khôi là khắc cả mặt (diện). Bởi vì khắc khôi rất sâu nên hoa văn sẽ luôn thấp hơn bề mặt ngoài, tạo hiệu quả giống như khắc gỗ.
Khảm nạm
Cuối cùng là khảm nạm, cực kì dễ hiểu, chính là đem các vật liệu quý giá đã được đánh bóng theo màu sắc và chạm khắc, sau đó lắp ghép vào thành một bức tranh hoàn chỉnh, rồi khảm vào một bộ khung có sẵn. Các khung vỏ bên ngoài cũng làm từ vật liệu tốt, được gọi là “loa điền tương khảm“; nếu bộ khung này được làm từ mã não, ngọc bích, đá núi cao tuổi, hay thanh điền thạch thì được gọi là “bách bảo khảm“.
Khi chế tác khuôn mặt người trong thời cổ đại, các nghệ nhân thường sử dụng ngà voi, nhưng hiện nay họ đã đổi qua dùng xương trâu, vì ngà voi là một nguyên liệu bị cấm buôn bán trao đổi. Có thể thấy rằng trình độ nghệ thuật không liên quan nhiều lắm đến vật liệu, chỉ cần dụng tâm và khéo léo của nghệ nhân. Trong khi khảm vào khung vật liệu, còn có thể khảm thêm một lần nữa thành một khung khác, được gọi là “kiều khảm“, lại là một loại “thêm gấm thêm hoa” cho sản phẩm.
Ứng dụng của khảm nạm sơn kim
Tuy công nghệ khảm nạm sơn kim được phân chia thành ngọc thạch khảm nạm, thái thạch khảm nạm, loa điền khảm nạm, bách bảo khảm nạm, nhưng những công nghệ này có thể sử dụng đơn độc, cũng có thể vận dụng kết hợp lại với nhau để thể hiện một nghệ thuật đầy màu sắc.
Có hàng ngàn loại đồ khảm nạm sơn kim, chẳng hạn như xe ngựa, đồ dùng trong nghi lễ, đồ dùng hoàng thất, bình phong bảng hiệu, bàn ghế hay hộp đựng. Tất cả đều thể hiện thần khí của những báu vật, thể hiện bầu không khí vinh hoa tráng lệ trong hoàng thất, đậm hương vị kinh thành.
Khảm nạm sơn kim là kỹ nghệ phức tạp đến cực độ, tinh tế đến cực độ, tạo ra sự tươi sáng với một vẻ đẹp ngoạn mục. Vẻ đẹp phức tạp của khảm nạm sơn kim là khám phá giới hạn trên của sự phức tạp và đẹp đẽ thượng hạng.
Theo sohu.com
Ảnh trong bài: sohu.com
Nhận xét
Đăng nhận xét